Kalp
dört bölümden oluşmaktadır, ikisi üst kısımda bulunun kulakçık olarak
adlandırılan bölümler, diğer iki bölüm ise alt kısımda bulunan karıncık olarak
adlandırılan bölümlerdir. Kulakçıklar
ile karıncıklar arasında ve karıncıklarla buradan çıkan damarlar arasında
kapaklar bulunur. Kapaklar,
kanın tek yönlü akmasını, dolayısıyla kanın geri kaçışını engellemeye yarar. Her kapakçık üç bölümlü yaprak
demetinden oluşur (mitral kapakçık hariç, o iki yapraktan oluşmaktadır)
Bu
kapakçıklar ;
1-triküspit
kapak : sağ kulak ve sağ karıncık arasında bulunur
2-pulmoner
kapak: sağ karıncık ve akciğere giden arter arasında bulunur
3-mitral
kapak: sol kulak ve sol karıncık arasında bulunur
4-aort
kapak: sol karıncık ve aort arasında bulunur.
Kalp
kapaklarının çalışma şekli ise şu şekilde gerçekleşir; Kalp kası kasılıp gevşedikçe kapaklar açılır ve kapanır. Bu
şekilde kan karıncıklara ve kulakçıklara dönüşümlü olarak dolar. Sol
karıncık gevşedikten sonra aort kapağı kapanır ve sol kulakçıktan sol karıncığa
kan akışını sağlamak için mitral kapak açılır. Sol kulakçık kasılır ve sol
karıncığa daha fazla kan akışı olur. Daha sonra sol karıncık kasılır, mitral
kapak kapanır ve böylece kanın tekrar sol kulakçığa kaçması önlenir. Aynı
zamanda aort kapağı açılır, böylece kan aortaya atılır. Daha sonra sol karıncık
gevşer aort kapağı kanın sol karıncığa geri kaçmasını engellemek için kapanır
ve böylece döngü devam eder.
Kalp Kapağı Hastalığı
Kalp kapaklarındaki hastalıklar büyük oranda
romatizmal kalp hastalığı sonucu oluşur. Bunun dışında, kapakların yapısal
bozuklukları, kalp boşluklarının genişlemeleri, kalp damar hastalıkları,
iltihabi hastalıklar da kapak hastalığına neden olabilir. Kapakçık hastalığı,
kalbin kapakçıkları doğru çalışmadığında meydana gelir. Kapakçık hastalığı,
kapakçıklardaki darlık veya yetmezlikten dolayı meydana gelebilir.
Kapak yetmezliği: Kapakçık yetersizliğinde
yaprak demeti tam olarak kapanamadığından kanın kapakçık aralığından ters yönde
geri dönüşüne neden olur. Kapakçıklar tam olarak kapanmadığından yanlızca
ileriye akması gereken kanın bir kısmı geriye dönüş yapmış olur, böylece kalbin
birkısmının işlevi boşa giderken, kanın geriye dönüş yaptığı kısmın yükü artar
ve kalbin o bölgesinde büyümeye neden olur. Bu da kalp yetmezliğine davetiye
çıkartır. Bu problem tek kapakçıkta olabileceği gibi birden fazla kapakçıkta da
aynı anda görülebilir.
Kapak darlığı: Daralma söz konusu olduğu zaman
ise, kapakçıkları oluşturan yaprakların dokuları sertleşerek kapakçığın
açıklığını daraltırlar, bu durumda kapakçık içerisinden geçen kan miktarında
azalma meydana gelir. Daralmış bir kapakçık nedeniyle kalp kan pompalamak için
daha çok güç sarf eder. Bu sebeple kalp gittikçe zorlanır ve pompaladığı kan
miktarı giderek azalır. Yine bu sorun da kalp yetmezliğine neden
olabilir.
Kapak hastalığının nedenleri
Kapakçık hastalığının pek çok sebebi olabilir;
doğuştan veya edinsel (ileri yaşlarda ortaya çıkan) olabilir.Doğumsal kapakçık
problemlerinde, uygunsuz kapakçık boyutu, bozulmuş yapraklar veya yaprakların
kapakçığa tutunmasındaki düzensizlik nedeniyle meydana gelebilir. Edinsel
kapakçık problemlerinde ise, daha önceden normal olan kapakçığın sonradan
bozulması sonucunda meydana gelir. Bu hastalığa kapakçığın yapısındaki
bozulmalar veya enfeksiyon sebep olur.
Enfeksiyon;
1-Romatizmal ateş; Romatizmal ateş sık görülen
bir kalp kapakçık hastalığı olan romatizmal kalp hastalığına neden olur.
Sıklıkla tedavi edilmeyen streptokok enfeksiyonları (örn: boğaz enfeksiyonları)
nedeniyle meydana gelir. Romatizmal ateş hastalığı sıklıkla 5-15 yaş arası
çocukları etkilerken, oluşacak kalp kapakçık hastalığının belirtileri yıllarca
görülmeyebilir.
2-Enfektif Endokardit ciddi bir
enfeksiyondur ve hayatı tehdit eder. Mikropların kan dolaşımına karışması ve bu
yolla kalp kapakçıklarının yüzeyine yapışması neticesinde meydana gelir. Mikroplar kalp kapakçıklarına saldırarak kapakçıkta kabarıklıklar, delikler
veya yaralara neden olur.
Kapak probleminin kalbe etkileri
Daralma veya yetmezlik sonucunda bir bölümde
kan miktarında artış olursa, o bölümde basınç artar ve o bölüm büyümeye başlar.
Basıncın fazla artış göstermesi ile kalp kası kasılması bozulur ve o bölümü
destekleyen geriye doğru bütün bölümlerin basıncı artar. Örneğin; Sol kalp
kapakları hastalandığında sol boşlukların basıncı artar ve bu akciğer içindeki
kan basıncını arttırır. Bu durum sol kalp yetmezliği ile sonuçlanır. Belirtisi
nefes daralmasıdır.
Kalp Kapağı Hastalığında Tedavi
- Mitral kapakta darlık varsa yapılacak müdahale kapak alanına bağlıdır. 1,5 cm2 üzerinde
ise operasyon gerekmez. Hasta takibe alınır. 1-1,5 cm2 arasında klinik
belirtiler, yaş, gebelik beklentisine göre karar cerrahi olabilir. 1 cm2
altında cerrahi şarttır.
- Mitral kapakta kaçak varsa ve orta-ileri derecede
ise kalp boşlukları büyümeden ve sol kalp kasılması bozulmadan operasyon
gerekir. 1. derece kaçaklar izlemeye alınır.
- Aort kapağında darlık varsa darlığın derecesine
göre operasyon yapılır. Hafif darlıklarda hasta Ekokardiografi ile
izlenir.
- Aort kaçağında ise hafif kaçaklar izlenir. Orta
ve ileri derecede kaçaklar sol kalp boşluğunda büyüme yapmadan ve kalp
kasılması bozulmadan önce operasyon gerektirir.
- Trikuspit kapak romatizmal hastalanması tek
başına olmaz. Aort ve/veya mitral kapak tutulumu ile beraber olur. Aort ve
mitral için ameliyat edilen hastada ciddi trikuspit kapak tutulumu varsa
aynı operasyonda tamir edilir.
- Pulmoner kapakta romatizmal tutulum olmaz.
Doğumsal olarak darlık en sık görülen durumdur. Eskiden ciddi darlıklar
için operasyon tek yöntem iken artık sadece balon tedavisi ile açılmadığı
durumlarda operasyon yapılmaktadır.
- Mitral ve aort kapak darlıklarında da balon
yapılabilir. Ancak handikapları vardır ve belirli kriterlere uyan
hastalarda uygulanabilir.
- Tüm kapak hastalıklarında cerrahi tedavi
gerekmediği sürece hastanın periodik olarak 6 ay veya senede 1 defa olmak
üzere muayene, EKG ve Ekokardiografi ile takibi ve duruma göre kardiolog
tarafından seçilen ilaçlarla izlenmesi gerekir.